Wat is de Pelvische Reëducatie (PR)?

Bekkenbodemreëducatie pakt verschillende problemen aan van de abdomino-pelvische regio, zoals incontinentie, retentie, constipatie, verzakking van organen, bepaalde seksualiteitsstoornissen of pijn in de streek van de bekkenbodem of de anus bij volwassen mannen en vrouwen, maar ook bij kinderen. 

Het kan gaan over een:

1. Klassieke curatieve behandeling van urogynaecologische en proctologische symptomen: Dus zonder een beroep te doen op operatieve of medische technieken. 
2. Pre-operatieve behandeling: Uitleg aan de patiënt met advies en oefeningen voor de bekkenbodemspieren, voorafgaand aan de operatie, voor betere resultaten na de operatie.
3. Postoperatieve behandeling in de acute fase: Voortzetting en aanpassing van de oefeningen die in de pre-operatieve fase werden aangeleerd.

Kinesitherapeutische technieken die gebruikt kunnen worden in PR

Therapeutische educatie

Om de patiënt autonoom te maken in zijn zorg, is het van essentieel belang dat hij begrijpt wat er met hem gebeurt en hoe hij moet handelen. Een groot deel van de kinesitherapeutische behandeling zal dus gebaseerd zijn op de overdracht van informatie betreffende de anatomie en de werking van het perineum, de mictie, de defecatie, de fysiopathologie, enz. De patiënt moet duidelijke en geruststellende uitleg krijgen, zodat hij gemotiveerd blijft en actief deelneemt aan zijn behandeling.

Cognitivo-comportementale (re)educatie

Om bepaalde leefgewoonten van de patiënt te wijzigen/aan te passen/af te leren door hem oordeelkundig en gepersonaliseerd advies te verstrekken.

Een voorbeeld van een vaak gebruikt hulpmiddel is de plaskalender, die als basis zal dienen voor het identificeren en corrigeren van risicovolle gewoonten. Nog een aantal andere hulpmiddelen:

• Uitleg over positionele, plas- en ontlastingsgewoonten
• Gedragsmatige blaastraining
• Hygiënische en voedingsadviezen: voeding, advies over drankconsumptie, beroep, fysieke activiteiten, sportbeoefening, intieme relaties, enz.
• Raad betreffende thuisprogramma: de patiënt krijgt een oefeningenprogramma dat thuis in de ‘dagelijkse routine’ moet worden gevolgd. Het gaat om oefeningen die in de praktijk werden aangeleerd en die thuis dagelijks moeten worden herhaald. Zo werkt de patiënt actief mee aan zijn behandeling. En wordt hij betrokken bij de dagelijkse opvolging.

Oefeningen voor de bekkenbodemspieren

Proprioceptie

Bewustwording van op- en ontspannen van de bekkenbodem. De kinesitherapeut kan dit doen onder manuele controle via een vaginaal en/of anorectaal toucher of kan ook een beroep doen op apparaten die de contracties visualiseren (biofeedback).

Versterken

Net als bij elke andere spier kan de werking van de beddenbodemspieren worden verbeterd door oefeningen te doen. Het gaat om samentrekkings-/ontspaningsoefeningen met manuele controle door de kinesitherapeut. Dankzij deze techniek kan de patiënt het samen te trekken en te ontspannen gebied voelen/visualiseren, kan de patiënt begeleid worden (proprioceptie), en kunnen de bekkenbodemspieren zo nodig versterkt worden.

Manuele reëducatie kan onder controle van de kinesitherapeut, via een vaginaal en/of anorectaal toucher, zodat de kinesitherapeut de patiënt kan corrigeren en later progressieve weerstand kan toevoegen.

Ontspannen

behandelen van dyssynergie (gebrek aan coordinatie) en pijn

Integratie in lichaamsschema

Bewustwording van de diepe spieren en de controle daarover. Er bestaan verschillende concepten om de werking van de diepe spieren te bevorderen (Transversus abdominus, bekkenbodemspieren en multifidus). Deze oefeningen hebben als objectief een betere motor controle te geven en de neuromusculaire synergie te verbeteren (anticipatie, timing en co-contracties).

Electrostimulatie 

• Bewustwording van de bekkenbodem : Als de bekkenbodemspieren te zwak zijn om tot een vrijwillige contractie te komen, kan de kinesitherapeut aan elektrostimulatie doen om verbetering te brengen. Hierbij wordt met behulp van een intra-cavitaire sonde, elektroden of sensoren een infra-pijnlijke elektrische stimulatie toegediend aan de bekkenbodemspieren. Deze methode kan nuttig zijn voor patiënten die geen verbinding kunnen maken met hun perineum, om zich bewust te worden van hun lichaamsschema en het specifieke karakter van perineale contractie (bewustmaking).
• Inhibitie van de blaas: normaal gesproken mag de blaas zich enkel samentrekken op het moment van het plassen. Bij sommige patiënten trekt de blaas ook buiten deze momenten samen (een zenuwachtige of hyperactieve blaas). Laagfrequente stimulatie is een goed hulpmiddel om in te werken op een hyperactieve blaas, zodat het gevoel van urgentie en de plasfrequentie afnemen.
• Pijn : antalgisch effect

Elektrostimulatie kan oppervlakking, endo-cavitair of ter hoogte van de nervus tibialis posterior (aan de enkel). In bepaalde gevallen kan de kinesitherapeut de patiënt een elektrostimulatieapparaat aanbevelen zodat deze laatste zichzelf thuis kan behandelen.

Behandeling van blaas- en rectum gevoel

Er bestaan verschillende technieken om de gevoeligheid, de capaciteit en de coördinatie van het rectum met de bekkenbodemspieren te verbeteren: ballonsonde, biofeedback, manuele behandeling, enz.

Massages

• Weefselmassage bij episiotomielittekens, keizersneden of operaties.
• Perineale massage wordt gebruikt om het perineum te ontspannen en te versoepelen, de vascularisatie ervan te verbeteren en de pijn te verminderen.
• Abdominale massage bij constipatie/fecaloom

Reëducatie rond perinataliteit

• Abdo-perineale voorbereiding op de bevalling
• Postnatale reëducatie (na vaginale bevalling of keizersnede).

Uitleg en voorstelling van accessoires

deze kunnen worden gebruikt als hulpmiddel bij de oefeningen. De therapeut beveelt soms het gebruik aan van vaginale kegels, vaginale dilatatoren, pessaria (intravaginale hulpmiddelen om bijvoorbeeld een prolaps tegen te houden), enz.

Hoe een gespecialiseerde kinesitherapeut vinden ?

Kinesitherapeuten die bekkenbodemaandoeningen behandelen, moeten een bijzondere beroepsbekwaamheid (BBK) hebben in bekkenbodemreëducatie en perinatale kinesitherapie volgens de modaliteiten beschreven in het ministerieel besluit (MB) van 2016. Dit MB bepaalt ook de modaliteiten voor het behouden van deze BBK. Zij moeten zich met andere woorden voortdurend bijscholen bij nationale en internationale deskundigen om goed op de hoogte te blijven van de wetenschappelijke vooruitgang. Zij volgen bijscholingen, aanvullende cursussen, congressen en webinars. Zij zetten hun kwaliteitsopleiding voort door wetenschappelijke werken te lezen, en nemen regelmatig deel aan collegiale vergaderingen tussen gespecialiseerde kinesitherapeuten en andere bekkenbodemtherapeuten (GLEK/ Peer Review, enz.).

Gespecialiseerde kinesitherapeuten worden gesensibiliseerd voor de EBP-benadering (Evidence Based Practice). Zij beschouwen de bekkenbodem met andere woorden als een globale eenheid, wat een globale behandeling van anatomische en functionele afwijkingen impliceert. Zij behandelen dus geen pathologie maar een persoon in zijn geheel, op basis van hun beroepservaring en de meest recente wetenschappelijke bewijzen.

Om de patiënt een globale behandeling te kunnen bieden, zetten de kinesitherapeuten een multidisciplinaire samenwerking op met de huisarts, medische specialisten, gynaecoloog, uroloog, chirurg, oncoloog, androloog, gastro-enteroloog, kinderarts, neuroloog, dermatoloog, radioloog, anesthesist, radiotherapeut, verpleegkundige, diëtist, voedingsdeskundige, psycholoog, seksuoloog, maatschappelijk werker, osteopaat, kinesitherapeut/ergotherapeut, posturoloog, podoloog, enz.